Centralne bankowe waluty cyfrowe (CBDC) szybko zdobywają uwagę na całym świecie, przy czym obecnie ponad 134 kraje bada możliwość ich wdrożenia w celu zmodernizowania systemów finansowych. Choć obiecują zwiększoną efektywność i szersze uwzględnienie finansowe, poważne obawy dotyczące prywatności, kontroli i nadzoru wywołują gorące debaty zarówno wśród decydentów, jak i obywateli.
Czym są CBDC?
Centralne bankowe waluty cyfrowe (CBDC) stanowią nowy paradygmat w finansach jako cyfrowe formy pieniądza inicjowane i regulowane przez banki centralne. W przeciwieństwie do kryptowalut, CBDC są scentralizowane i są przypięte do krajowej waluty fiducjarnej, zapewniając państwową gwarancję i stabilność. Jak trafnie zauważył Agustin Carstens,
„Przyjęcie CBDC może mieć daleko idące konsekwencje dla globalnego systemu finansowego, zmieniając sposób, w jaki pieniądz jest tworzony, dystrybuowany i używany w erze cyfrowej.”
Założono, że CBDC mogą współdziałać z tradycyjną infrastrukturą bankową, oferując jednocześnie funkcje technologiczne, które potencjalnie zwiększą prędkość transakcji i zmniejszą koszty. Ostatecznie mają one na celu uzupełnienie lub nawet zastąpienie fizycznej gotówki, dając rządom większą kontrolę nad systemem monetarnym w coraz bardziej cyfrowej gospodarce.
Globalna adopcja i postępy
Obecnie tendencja do przyjmowania CBDC nabiera tempa, z 134 krajami aktywnie badającymi możliwość wdrożenia swoich walut cyfrowych. Obecnie cztery państwa — Jamajka, Bahamy, Nigeria i Zimbabwe — z powodzeniem uruchomiły swoje CBDC, przygotowując scenę dla innych do śledzenia tego przykładu. Warto zauważyć, że Chiny kontynuują rozwój swojego cyfrowego juana (e-CNY), przeprowadzając szeroko zakrojone programy pilotażowe od 2020 roku, podczas gdy Unia Europejska przyspiesza rozwój cyfrowego euro.
W przeciwieństwie do tego Stany Zjednoczone napotykają opór polityczny wobec CBDC, z istotnymi wysiłkami legislacyjnymi przeciwko takim inicjatywom pochodzącymi z Kongresu. Tymczasem Zjednoczone Emiraty Arabskie realizują swoje ambicje związane z Digitalnym Dirham, poprawiając swój ekosystem płatności dzięki usprawnieniom cyfrowym. W miarę jak kraje radzą sobie z swoimi unikalnymi wyzwaniami, nacisk na CBDC podkreśla szersze trendy w przyjmowaniu technologii, preferencje konsumentów w zakresie transakcji cyfrowych oraz reakcję na malejące użycie gotówki.
Potencjalne korzyści związane z CBDC
Orędownicy CBDC wychwalają liczne potencjalne korzyści. Wśród nich wyróżnia się zdolność do promocji poprawionego uwzględnienia finansowego, w szczególności dla osób bez dostępu do tradycyjnych usług bankowych. CBDC mogłyby uprościć dostęp do zasobów finansowych, zapewniając, że większa liczba osób może uczestniczyć w gospodarce cyfrowej, co stanowi istotny krok w kierunku promowania stabilności i wzrostu gospodarczego.
Ponadto CBDC obiecują zwiększoną efektywność w transakcjach transgranicznych. Korzystając z technologii minimalizującej czasy przetwarzania i koszty transakcji, CBDC mają szansę zmniejszyć tarcie, które komplikuje międzynarodowe płatności w dzisiejszych czasach. Przy większej transparentności w systemach finansowych te cyfrowe waluty mogą również pomóc w zwalczaniu unikania podatków i nielegalnych działań finansowych. Może to z kolei promować bardziej bezpieczną i wiarygodną strukturę monetarną dla narodów na całym świecie, zwiększając zaufanie do ich systemów finansowych.
Wyzwania i ryzyka
Mimo potencjalnych korzyści, CBDC niosą ze sobą znaczne troski, które zasługują na uwagę. Największe ryzyka koncentrują się wokół prywatności i nadzoru. Finansowe transakcje przeprowadzane za pomocą CBDC mogą potencjalnie być śledzone, co budzi obawy o utratę anonimowości w działaniach finansowych. Jak zauważył Justinas Baltrusaitis,
„CBDC mogą umożliwiać rządom i bankom centralnym monitorowanie i śledzenie transakcji finansowych, potencjalnie naruszając prawa jednostek do prywatności.”
Ponadto programowalność CBDC stawia głębsze pytania o stopień kontroli, jaką banki centralne miałyby nad finansami osobistymi. Wyobraź sobie scenariusz, w którym reguły wydatków narzucane przez algorytmy mogłyby ograniczać lub regulować zachowania konsumentów. Jak ostrzegł Richard A. Werner,
„nie masz prawa do odwołania się do algorytmu,”
sygnalizując radykalną zmianę w interakcji jednostek z ich pieniędzmi i władzami centralnymi.
Rozwój w poszczególnych krajach
Różne regiony wyznaczają swoje kursy związane z CBDC, każda z motywacją wynikającą z unikalnego kontekstu ekonomicznego i politycznego. Rozległy program pilotażowy Chin dla ich e-CNY ma na celu poprawę efektywności płatności krajowych i uwzględnienie finansowe. Europejski Bank Centralny podejmuje znaczące kroki w kierunku cyfrowego euro, promując odporność swoich systemów płatności w środowisku rozwijającej się technologii.
Na Bliskim Wschodzie kraje takie jak Zjednoczone Emiraty Arabskie i Arabia Saudyjska eksplorują swoje własne waluty cyfrowe, skupiając się na poprawie efektywności transgranicznej i uwzględnienia finansowego. Ambicje tych narodów podkreślają globalny charakter CBDC, które są postrzegane nie tylko jako narzędzia polityki krajowej, ale jako część międzynarodowej rywalizacji w innowacjach pieniężnych.
Przyszłość CBDC
Spojrzenie w przyszłość na projektowanie i wdrażanie CBDC będzie wymagało przemyślanej analizy, aby zmniejszyć ryzyka, jednocześnie maksymalizując korzyści. Funkcje takie jak funkcjonalność offline mogą promować inkluzję dla regionów o ograniczonym dostępie do internetu, podczas gdy dostosowane ograniczenia transakcji mogą zapewnić, że CBDC służą ich zamierzonemu celowi bez naruszania praw obywatelskich. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) aktywnie wspiera globalne standardy, przy czym Kristalina Georgieva stwierdziła,
„standaryzowana platforma CBDC może pomóc w zlikwidowaniu luki finansowej.”
Ostatecznie, kraje muszą dokładnie ocenić, czy CBDC są zgodne z ich celami gospodarczymi, mając na uwadze, że usprawnienia istniejących systemów płatności mogą być bardziej efektywną alternatywą. W związku z tym, choć przyszłość CBDC jest obiecująca, niesie ze sobą złożone wyzwania, które muszą być starannie pokonane.
Sporządzanie niepewnej ścieżki naprzód
Na miarę zbliżającej się przyszłości zdominowanej przez waluty cyfrowe, dyskusja wokół CBDC z pewnością będzie się nasilać. Wraz z istotnymi postępami i innowacjami na horyzoncie interesariusze muszą transparentnie zaangażować się, aby zapewnić, że te technologie zwiększają funkcjonowanie systemów finansowych, a nie kompromitują indywidualne wolności. Optymistycznie patrząc, gdy narody zmierzą się z podwójnymi siłami postępu i rozwagi, ewolucja CBDC może prowadzić do bardziej inkluzywnego, efektywnego i uczciwego krajobrazu finansowego — jeśli tylko będzie prowadzona właściwie.
